Gama Işınlama Tesisi;  kutu tipi IV. Sınıf tesisidir ve 1993 yılında kurulmuştur.Tesiste, ışınlama kaynağı olarak Co-60 radyoizotopu kullanılmaktadır.

Radyasyonla ışınlama işleminin uygulandığı üç temel alan vardır.

• Tek kullanımlık tıbbi malzemelerin sterilizasyonu: Diğer yöntemlerle karşılaştırıldığında, tüm boşluklara ve kapalı ambalajlara tam girişkenlik sağlaması, kimyasal kalıntı bırakmaması ve işlem sonrası karantina süresi gerekmemesi gibi özellikleri nedeni ile üstünlüğü ve güvenilirliği tüm dünyada kanıtlanmış bir sterilizasyon yöntemidir.
• Gıda ışınlaması: Depolama sırasında filizlenme, çimlenme ve böceklenmenin önlenmesi, raf ömrünün uzatılması ve gıdalarda bulunan patojenik mikroorganizmaların azaltılması vb. amaçlar için tüm dünyada yaygın olarak kullanılan bir gıda muhafaza yöntemidir. Gıda ışınlaması ile ilgili usul ve esaslar “Gıda Işınlama Yönetmeliği” nde belirlenmiştir.                                                                                                                                                           
• Polimer modifikasyonu/çapraz bağ oluşumu: Çapraz bağ oluşumu, ışınlamayla polimer zincirleri arasında bir ağ yapısı oluşmasıdır. Zincirler arasında oluşan bu ağ yapısı sayesinde polimerik malzeme çok daha dayanıklı yapılara dönüşebilmektedir.

Işınlama işlemi sırasında ürünler radyasyon kaynağına temas etmezler. Yani radyasyon kaynağı ve ışınlanacak ürünler arasında mesafe vardır ve fiziksel engellerle birbirlerinden ayrıdırlar. Bununla birlikte kaynak yüzeyi ürün paketleri üzerine temas etse dahi kaynak yüzeyi üzerinde radyoaktif madde kalıntısı olmadığı için ışınlanan ürün üzerinde bir radyoaktif bulaşma olmaz. Bu nedenle ışınlama, ürün üzerinde kimyasal veya radyoaktif bulaşmaya neden olmaz ve bir kalıntı bırakmaz. Bunun yanı sıra radyasyon kaynağından yayılan gama ışınları ya da elektronlar ürünleri radyoaktif hale dönüştürmez. Sonuç olarak ışınlama işlemi sonucunda ışınlanan ürünler radyasyon yaymazlar.

Işınlanacak ürünler 45x45x90 cm boyutlarındaki ışınlama kutularına (maksimum 50 kg) yüklenirler. Bu nedenle ürün kutularının boyutlarının ışınlama kutularının boyutlarına uygun olması zorunludur. Ürünlerle doldurulmuş ışınlama kutuları ray üzerinde hareket eden taşıyıcı araba ile radyasyon kaynağının bulunduğu ışınlama odasına alınırlar. Işınlama kutuları, talep edilen doza göre, önceden belirlenmiş süreyle radyasyon kaynağı etrafında dolaştırılarak ürünlerin ışınlanması sağlanır. Ürünler, Co-60 radyoizotopundan yayılan gama ışınlarının enerjisinin ürünün içinden geçerken tümünün ya da bir kısmının soğurulması yoluyla ışınlanırlar. Yani ürünlerin aldığı radyasyon dozu (Gray=Joule/kg), ürünler tarafından soğurulan radyasyon enerjisinin miktarıdır ve dozimetre adı verilen malzemeler kullanılarak ölçülür. Dozimetreler ürünlerle birlik ışınlanırlar ve işlem sonrasında değerlendirilerek ürünün aldığı en yüksek ve en düşük doz değerleri bulunur. Böylece talep edilen dozun ürüne verildiği kanıtlanmış olur. Bu değerler ışınlama sertifikasında belirtilir.

Nükleer elektronik alanında araştırma, tasarım ve üretime yönelik faaliyetleri gerçekleştirmek, radyasyon ölçümü, kontrolü ve korunmasına yönelik sistemlerin temini, üretimi ve işletilmesine teknik destek sağlamak, mevcut elektronik sistemlerin, cihazların ve bilişim ağının kesintisiz işleyişini sağlayarak, merkez birimlerinin ve araştırma laboratuarlarının teknik ve elektronik altyapısını faal durumda bulundurmak üzere çalışmalarını sürdürmek bu birimin görevlerindendir.

Nükleer enstrümantasyon konusundaki bilgi birikimi ile bir proje kapsamında; Türkiye’de halen kullanılmakta olan, Radyasyon İzleme Sistemi (RİS) üretimi de gerçekleştirilmiştir. Ülkemizdeki radyasyon hareketlerini takip etmek, kontrol dışı radyoaktif maddeleri tespit etmek ve zamanında müdahale edilmesini temin etmek üzere tasarlanmış olan Radyasyon İzleme Sistemleri (RİS); gümrük kapıları (hava, kara, deniz) kurulmuş ve ihtiyaç dâhilinde kurulmaya devam etmektedir. Ayrıca geri dönüşüm faaliyetlerini yürüten kurum ve kuruluşlara da RİS montajlarının yapılması çalışmaları da yürütülmektedir. Bu sistemlerin TAEK Afet ve Acil Durum Yönetim Merkezi ile veri iletişimini gerçekleştirilerek, anlık radyasyon ölçümü ve kontrolünün sağlanması çalışmaları, ülke genelinde SANAEM Elektronik ve Enstrümantasyon Birimi tarafından yapılmaktadır.

Bu tesis, ICT tipi, 500 keV, 20 mA, da elektron hızlandırıcısına sahip, elektron demeti ile baca gazı temizleme (EDBGT) pilot tesisidir. 2012 yılında, Türkiye Petrolleri A.Ş.ne bağlı, İzmit Rafinerisi ile ortaklaşa bir çalışma gerçekleştirilmiştir. Bu kapsamda pilot tesiste, yakılan ağır fuel oil’den (kükürt oranı, %3.5) çıkan baca gazlarındaki SOx ve NOx sırasıyla, %99 ve %80 oranlarında azaltılabilmiştir. Bu çalışma kapsamında kurulan pilot tesis; ışınlama odası ve temizleme tekniği bakımından dünyada pilot tesis boyutundaki ilk ve tek örnektir. Şimdi ise mevcut sistem, elektron demeti ile kanalizasyon suların arıtılması çalışmalarına göre yeniden düzenlenmekte olup; bu çalışmaya da 2018 yılının ortalarında başlanılması planlanmaktadır.

_{TAEK-TÜPRAŞ, EDBGT Pilot Tesisi’nden bir Görünüm}