Istanbul Yerleşkesi Biyolojik Dozimetri Laboratuvarında radyasyona maruz kalan veya kalma şüphesi ile başvuru yapan kişilerin Biyolojik Doz Tayinleri Kromozom Aberasyon Analizi (CA) yöntemi ile yapılmakta ve sonuç raporları verilmektedir. Bu konuda hizmet veren Türkiye’nin tek yetkili laboratuvarıdır.
Laboratuvarımızda uygulanan Kromozom Aberasyon Analizi ile Biyoloji doz tayini hizmeti TS EN ISO/IEC 17025’e göre akreditedir.
Mikronukleus (MN) ve Fluorescence In-situ Hybridisation (FISH- Flüoresan boyama ) yöntemleri de gerekli durumlarda uygulanmaktadır.
Biyolojik Doz Tayini
İçinde bulunduğumuz yüzyılda, iyonizan radyasyonlar ve radyoaktif maddelerin kullanımının başta tıp olmak üzere, tarım, endüstri ve bilimsel alanlarda gittikçe artması, beraberinde radyasyon kazaları ve risklerini de getirmektedir. İnsanlar teşhis, tedavi amacıyla, mesleki olarak ya da kaza nedeni ile radyasyona maruz kaldıklarında karşılaşabilecekleri biyolojik sonuçların neler olabileceği konusunda endişe taşımaktadırlar.
İyonizan radyasyonların diğer birçok fiziksel ve kimyasal ajan gibi kromozomlarda yapısal ve sayısal anormalliklere sebep olduğu kesin olarak bilinen, bilimsel bir gerçektir. Radyasyonun genetik materyaldeki etkilerinin sitogenetik yöntemlerle teşhisi ve tayini 1960’lardan beri insan periferik kan lenfositlerinde,radyasyona özel hasarların analizine dayanan Kromozom Aberasyon Analizi tekniği ile yapılmaktadır. Sitogenetik tekniklerden biri olan bu yöntem, günümüze kadar olan gelişmeler sayesinde tüm dünyada rutin olarak kullanılır hale gelmiştir.
Bu yöntem, bu birimde 1988’den bu yana başarı ile kullanılmaktadır. 2017 yılında ISO-17205 belgesi de alınarak akredite olunmuştur.
Biyolojik Dozimetre amacı ile Enstitümüzde bulunan laboratuvarlar şunlardır:
1-Doku kültürü laboratuvarı:
Bu laboratuvarda, radyasyona maruz kalma sebebi veya şüphesi ile başvuran kişilerden alınan kan örneklerine çeşitli kimyasallar eklenerek hücre kültür işlemleri yapılmakta ve kromozomlar ışık mikroskopunda görünür hale getirilmektedir.
Resim 1:Doku kültürü laboratuvarı
2-Biyolojik dozimetre laboratuvarı:
Bu laboratuvarda, doku kültürü işlemleri sonucu elde edilen hücreler analiz için hazırlanmakta ve ön sayım değerlendirme işlemleri gerçekleştirilmektedir.
Resim 2:Biyolojik dozimetre laboratuvarı
Resim 3:Otomatik sayım sistemi
Biyolojik dozimetre amacı ile laboratuvarımızda kullanılan Teknikler
1-Kromozom aberasyon analizi: Bu teknik iyonizan radyasyona maruz kalan veya kalma şüphesi taşıyan kişilere rutin olarak uygulanmaktadır. Tekniğin temeli insan kromozomlarında iyonizan radyasyona maruz kalma sebebi ile oluşan hasarların tespit edilip bu hasarların sayısına göre kişinin maruz kaldığı tüm vücut radyasyon düzeyinin hesaplanmasına dayanır. Analizi yapılan kişilere Biyoloji Doz Sonuç raporu verilmektedir. Teknik özellikle akut, yüksek dozlu, dış ışınlamalarda iyi sonuç vermektedir.
Aşağıdaki resimlerde sağlıklı bir insanın kromozomları ile radyasyona maruz kalmış bir kişin kromozomları gösterilmektedir.
Resim 4:Sağlıklı insan kromozomları
Resim 5:Radyasyona maruz kalmış insan kromozomları
Resim 6: FPG(Floresan Plus Giemsa) tekniği ile boyanmış sağlıklı insan kromozomları
2-Floresan in-situ Hibridizasyon Tekniği(FISH): Bu teknik, on yıl veya daha uzun zaman önce radyasyona maruz kalan kişilerin tüm vücut dozlarının tespit edilmesi için kullanılmaktadır. Tekniğin temeli kromozomlar arası parça değişimleri yardımı ile kişilerin uzun zaman önce maruz kaldıkları radyasyon miktarını tespit edilmesi esasına dayanır. Çünkü kromozom aberasyon tekniğinde doz tayininde kullanılan radyasyona özel hasarlar zamanla azalmaktadır. Bu teknik laboratuvarımızda, deneysel olarak kullanılmaktadır.
Resim 7: FISH tekniği ile boyanmış insan kromozomları(#1,#4,#8 nolu kromozomlar boyanmış)
Resim 8: Fluoresan Mikroskobu
3- Mikronukleus (MN) Analiz Yöntemi: Bu teknik, kimyasalların ve iyonizan radyasyonların kromozomlara yaptığı hasarları toplamsal olarak göstermektedir. Gerekli durumlarda uygulanmaktadır.
Resim 9: MN analiz yönteminde hücrelerin görüntüsü
Araştırma (Proje) Faaliyetleri kapsamında yapılan bazı çalışmalar
- İstanbul İkitelli Radyasyon Kazazedelerinin takibi
- Nükleer Tıp Alanında Çalışan Kişilerin Biyolojik Dozlarının incelenmesi,
- Pozitron Emisyon Tomografisi (PET) Çektiren hastalarda F-18’in etkisini incelenmesi,
- Çeşitli Polimer ve metal tuzlu komplekslerinin Radyoprotektif potansiyellerinin araştırılması ve incelenmesi,
- Karadeniz Bölgesi Kanser Hastalarında ve Hasta Yakınlarında Sitogenetik Tekniklerle Biyolojik Doz Çalışması,
- Karadeniz halkı ile ilgili çalışmaya kontrol grubu teşkil etmesi için Isparta ilindeki kanser hastalarında ve Hasta yakınlarında sitogenetik Tekniklerle biyolojik Doz tayini çalışması,
- Batın Tomografisi çektiren kişilerin maruz kaldıkları tüm vücut dozlarının tayini,
Kişinin radyasyon kazası sırasında fiziksel dozimetresini tasıyor olsa ve fiziksel doz ölçümünün mümkün olduğu durumlarda bile, soğurulan dozun bağımsız biyolojik bir yöntemle tespit edilmesi gerekir. Bu nedenle radyasyon kazası geçiren kişilerin kromozom aberasyon (CA) ve fluoresan in situ hibridizasyon (FISH) yöntemleri ile biyolojik dozun tayini ve değerlendirmesi çalışmaları planlanmaktadır.
|
Floresan Mikroskobu |
Reel-Time PCR |
