II. Dünya Savaşından sonra, Avrupa’nın ekonomik olarak yeniden yapılanması sırasında ortaya çıkan enerji ihtiyacı ve aynı dönemde nükleer enerjinin önemli bir kaynak olduğu görüşünün kuvvetlenmesi sonucunda OEEC (Avrupa Ekonomik İşbirliği Teşkilatı) Şubat 1958’de Avrupa Nükleer Enerji Ajansı’nı (ENEA) kurmuştur. 1972 yılında, Avrupa dışından da üyelerin katılımıyla ENEA’nın ismi, Nükleer Enerji Ajansı (NEA) olarak değiştirilmiştir. Merkezi Fransa’nın Paris şehrindedir.
NEA’nin görevi; nükleer enerjinin güvenli, ekonomik ve çevreye duyarlı bir şekilde barışçı amaçlarla kullanımında üye ülkelere destek vermektir.
NEA nükleer program sahibi olan gelişmiş ülkelerin üye olduğu bir uluslararası kuruluştur. Türkiye, zamanında nükleer programı olmamasına rağmen OECD üyesi olduğu için NEA kurulduğunda otomatik olarak üye olmuştur.
NEA üyesi ülkelerin sayısı 33 olup bu ülkeler;
ABD, Almanya, Arjantin, Avustralya, Avusturya, Belçika, Çek Cumhuriyeti, Danimarka, Finlandiya, Fransa, Hollanda, İrlanda, İspanya, İsveç, İsviçre, İtalya, İzlanda, Japonya, Kanada, Kore Cumhuriyeti, Lüksemburg, Macaristan, Meksika, Norveç, Polonya, Portekiz, Romanya, Rusya Federasyonu, Slovakya, Slovenya, Türkiye, UK ve Yunanistan’dır.
NEA’nın üzerinde çalıştığı uzmanlık alanları; Nükleer Güvenlik ve Düzenleme, Nükleer Enerji Geliştirme, Radyoaktif Atık Yönetimi, Radyasyondan Korunma ve Halk Sağlığı, Nükleer Yasa ve Sorumluluk, Nükleer Bilimler, Veri Bankası, Bilgi ve İletişim’dir.
Nükleer enerji alanında yapılan AR-GE çalışmalarının maliyetinin yüksek olması nedeniyle üye ülkeler teknolojik işbirliği konusunda müşterek çalışmalar yürütmektedir. NEA faaliyetlerine üye ülkeler kendi bütçeleri ve uzmanları ile katılmaktadırlar.
NEA’da en üst karar organı Yönetim Komitesidir (YK). Bu komitenin altında nükleer enerji uygulamalarına yönelik değişik uzmanlık alanlarında çalışan teknik ihtisas komiteleri yer almaktadır. Alt komitelerde alınan kararlar Yönetim Komitesi’nde onaylanmak zorundadır. TAEK Başkanı Yönetim Komitesi üyesidir. Yönetim Komitesi yılda 2 kez toplanmakta ve NEA Statüsünde tanımlanan görevleri yerine getirmektedir. ETKB ve TAEK yetkilileri NEA Teknik Komitelerinde görev almaktadır.
NEA Teknik Komiteleri:
• Nükleer Düzenleyici Faaliyetler Komitesi (CNRA)
• Nükleer Tesislerin Güvenliği Komitesi (CSNI)
• Radyoaktif Atık Yönetimi Komitesi (RWMC)
• Radyasyondan Korunma ve Halk Sağlığı Komitesi (CRPPH)
• Nükleer Enerjinin Geliştirilmesi Komitesi (NDC)
• Nükleer Hukuk Komitesi (NLC)
• Nükleer Bilim Komitesi (NSC)
• Data Bankası (DB)
TAEK NEA’nın Ulusal Eşgüdüm Birimidir.
Daha detaylı bilgi için http://www.oecd-nea.org
OECD/NEA MDEP (Multinational Design Evaluation Programme) Organizasyonu
Ulusal düzenleyici otoritelerin yeni reaktörlerin güvenlik tasarım incelemeleriyle ilgili işbirliği yapması ve bilgi paylaşımında bulunması amacıyla OECD/NEA bünyesinde kurulan MDEP (Multinational Design Evaluation Programme) organizasyonuna 2014 yılı itibariyle asosiye üye olan Türkiye, 2015 yılında kurulan “VVER tasarım özel çalışma grubuna (VVERWG)” Rusya, Finlandiya ve Hindistan ile birlikte dahil olmuştur.
2006 yılında 10 ülkenin iştiraki ile (ABD, Birleşik Krallık, Çin, Finlandiya, Fransa, Güney Afrika, Güney Kore, Japonya, Rusya Federasyonu, Kanada) kurulan MDEP’in daha sonra farklı zamanlardaki katılımlarla (Hindistan, İsveç, Birleşik Arap Emirlikleri, Türkiye ve Macaristan) bünyesindeki üye sayısı artırmıştır. Şu anda, MDEP içerisinde, mevcut 15 ülkenin nükleer düzenleme otoritesi bulunmaktadır. Organizasyon şeması Şekil 1’de sunulmuş olan MDEP organizasyonu, Politika Grubu (PG), Teknik Yürütme Kurulu (STC) ve Çalışma Gruplarından (WG) oluşmaktadır.
Politika Grubu (PG), üye ülkelerin düzenleyici kurumlarının üst düzey yöneticilerinden (neredeyse tamamı Kurum Başkanı) ve NEA Bölüm Başkanlarından oluşmaktadır. PG'nin görevleri; endüstri ve diğer paydaşlarla ilişkileri içeren MDEP yaklaşımlarına rehberlik sağlamak, hedeflere ulaşmadaki süreçleri takip etmek, MDEP üyeliğine ve katılımına karar vermek ve STC tarafından önerilen yeni çalışma gruplarını onaylamaktır.
Teknik Yürütme Kurulu (STC) ise yeni reaktörlerin lisanslamasıyla ilgili kıdemli seviyedeki yönetici personelden oluşur. STC'nin görevleri ise çalışmaların detaylı programlarını yönetmek ve onaylamak, prosedürleri ve ürünleri onaylamak, MDEP içerisindeki ve dışındaki (UAEA, CNRA/CSNI, WENRA, WNA, CORDEL, WANO, GIF, yapımcılar, tedarikçiler, işleticiler, SDO'lar gibi diğer endüstri paydaşları) ilişkileri koordine etmek ve PG'ye MDEP durumunu raporlamaktır.
Çalışma Gruplarında (WG) gerçekleştirilen incelemeler ve değerlendirmeler “Tasarım Özel (DSWG)” ve “Konu Özel (ISWG)” çalışma grupları olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Tasarım Özel incelemeler ve değerlendirmeler başlığı altında bulunan ve seçilmiş ülkelerle sınırlandırılmış çalışma grupları şu şekildedir;
· EPR Çalışma Grubu - EPRWG (Çin, Finlandiya, Fransa, Hindistan, İsveç, Birleşik Krallık ve ABD)
· AP1000 Çalışma Grubu - AP1000WG (Kanada, Çin, İsveç, Birleşik Krallık ve ABD)
· APR1400 Çalışma Grubu - APR1400WG (Finlandiya, Güney Kore, ABD ve Birleşik Arap Emirlikleri)
· VVER Çalışma Grubu - VVERWG (Rusya Federasyonu, Hindistan, Finlandiya, Türkiye, Çin, Macaristan)
· ABWR Çalışma Grubu - ABWRWG (Finlandiya, Japonya, İsveç, Birleşik Krallık ve ABD)
Genel konular başlığı altında bulunan ve bütün ülkelerin katılmaya davet edildiği çalışma grupları ise şu şekildedir;
· Mekaniksel Kodlar ve Standartlar Çalışma Grubu (CSWG)
· Dijital Enstrümantasyon Kontrol Çalışma Grubu (DICWG)
· Yapımcı Denetim Çalışma Grubu (VICWG)
Şekil 1. MDEP Organizasyonu
