1956 yılında 6821 sayılı yasa ile Başbakanlık'a bağlı olarak kurulan Atom Enerjisi Komisyonu Genel Sekreterliği, 1982 yılında 2690 sayılı kanunla Başbakan'a bağlı olarak Türkiye Atom Enerjisi Kurumu (TAEK) adı ile yeniden yapılanmıştır. 1962 yılında nükleer alanda üniversite üstü profesyonel araştırma, geliştirme, uygulama ve eğitim çalışmaları yapmak amacı ile AEK Genel Sekreterliğine bağlı olarak kurulan Çekmece Nükleer Araştırma ve Eğitim Merkezi'nin (ÇNAEM) kuruluşu tamamlanmıştır. Ankara Nükleer Araştırma Merkezi (ANAEM) de 1967 yılında faaliyete geçmiştir. 1979'da ANAEM bünyesinde Nükleer Tarım Merkezi kurulmuştur. Nükleer Tarım Merkezi 1999 yılında yeniden yapılandırılmış ve Sarayköy'de Ankara Nükleer Tarım ve Hayvancılık Araştırma Merkezi (ANTHAM) içinde faaliyetlerini sürdürmüştür. Lalahan Hayvan Sağlığı Nükleer Araştırma Enstitüsü 1981 yılında kurulmuş olup, 1999 yılından itibaren Sarayköy'de ANTHAM içinde faaliyet göstermeye başlamıştır. TAEK bünyesindeki ANAEM ve ANTHAM Bakanlar Kurulunun 13/06/2005 tarihli kararının 01/07/2005 tarihinde 25862 sayılı Resmi Gazetede yayınlanması ile birleştirilerek Sarayköy Nükleer Araştırma ve Eğitim Merkezi (SANAEM) adı ile yeniden kurulmuştur. 02/07/2018 tarihli ve 703 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ve 15/7/2018 tarihli ve 30479 sayılı Cumhurbaşkanlığının 4 sayılı Kararnamesi ile Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığına bağlı olarak teşkilatlanan TAEK’in kuruluşu, işleyişi, görev yetki ve sorumlulukları yeniden belirlenmiştir. 31/07/2018 tarihli ve 1816 sayılı Bakanlık Makamı Olur’u ile Kurumumuz Organizasyon Şeması onaylanmıştır. Bu doğrultuda SANAEM, Radyasyon ve Hızlandırıcı Teknolojileri Dairesi Başkanlığı (RHTD) ve ÇNAEM ise Teknoloji Geliştirme Dairesi (TGD)” ve “Radyoaktif Atık Yönetimi Dairesi (RAYD)” olarak faaliyetlerini sürdürmeye devam etmiştir. 28/03/2020 tarihli ve 31082 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 57 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile kamu tüzel kişiliğini haiz, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı ile ilgili, özel bütçeli Türkiye Enerji, Nükleer ve Maden Araştırma Kurumu (TENMAK) kurulmuş olup Ankara'da bulunan RHTD Başkanlığı ve İstanbul’da bulunan TGD Başkanlığı Nükleer Enerji Araştırma Enstitüsü Başkanlığı (NÜKEN) olarak yeniden yapılanmıştır.
Misyon
Ülkemizin bilimsel, teknik ve ekonomik kalkınmasında iyonlaştırıcı radyasyon, parçacık hızlandırıcıları, nükleer enerji ve nükleer teknolojiden yararlanılmasını mümkün kılacak her türlü araştırma, geliştirme, yenilik, tasarım, teknoloji edinme, üretim, test, yerlileştirme çalışmalarını yapmak, danışmanlık ve eğitim faaliyetleri yürütmek, uluslararası kalite standartlarında hizmet vermek ve vasıflı insan gücü yetiştirmektir.
Vizyon
Ülkemizin iyonlaştırıcı radyasyon, parçacık hızlandırıcıları, nükleer enerji ve nükleer teknoloji alanlarında söz sahibi olmasını sağlayarak, bu teknolojilerin çevre ve insan yararına kullanılmasını sağlamaktır.
Enstitünün görevleri:
Faaliyet alanlarında kurumun amaçları ile Yürütme Kurulunca belirlenen çalışma ilke, program ve öncelikli alanlar çerçevesinde ve Kurum Başkanının verdiği yetkiler kapsamında şunlardır:
a) İnovasyon ihtiyacını karşılamak, araştırmacılara bilimsel ortam temin etmek, yeni ürünlerin üretimini ve var olanların geliştirilmesini sağlamak ve bu amaçla kamu ve özel hukuk kişileri ile işbirliği yapmak.
b) Ar-Ge faaliyetlerini yapmak, yaptırmak, izlemek ve bu amaçla program ve projeler geliştirmek. 3/8
c) Ar-Ge faaliyetleri neticesinde geliştirilen ürün ve teknolojilerin geniş şekilde kullanımını sağlamak amacıyla her türlü araştırma, geliştirme, yenilik, tasarım, teknoloji edinme, üretim, test, yerlileştirme çalışmalarını yapmak veya yaptırmak, bu amaçla kamu ve özel hukuk kişileri ile işbirliği yapmak ve ortak projeler yürütmek.
ç) Bakanlık birimleri ile bağlı, ilgili ve ilişkili kuruluşlarınca ihtiyaç duyulan konularda, Ar-Ge projeleri ile diğer bilimsel ve teknik çalışmaları işbirliği halinde yapmak.
d) Çevre ve insan sağlığı ile ilgili araştırmalar yapmak ve yaptırmak.
e) Kurumun ulusal ve uluslararası kurum ve kuruluşlarla yaptığı işbirlikleri kapsamında yurtiçi ve yurtdışında araştırma ve geliştirme faaliyetleri yürütmek, ulusal ve uluslararası kurum ve kuruluşların çalışmalarına Kurum adına katılmak.
f) Ulusal ve uluslararası kongre, seminer gibi bilimsel toplantılara bilimsel katkı sağlamak ve katılmak.
g) Bünyesinde ihtiyaç duyulan araştırma geliştirme merkezleri, laboratuvarlar ve benzeri birimlerin kurulmasına ilişkin çalışmaları yapmak, bunları işletmek ve ihtiyaç duyulan cihaz ve donanımları temin etmek.
ğ) Radyasyon ölçümünde kullanılan cihaz ve sistemlerin üretimi, kurulumu, bakım onarım ve testleri ile ilgili çalışmaları yapmak.
h) Nükleer ve radyolojik acil durumlarda, halkın ve çevrenin radyasyondan korunması için, acil durumlara hazırlık ve müdahale konusundaki faaliyetleri ilgili kuruluşlar ile birlikte yürütmek.
ı) Nükleer madde sayım ve kontrolü kapsamında gerekli faaliyetleri yapmak.
i) Ölçüm, analiz, dozimetri, kalibrasyon, metroloji, ışınlama, müdahale, teknik destek, test, inceleme, değerlendirme, danışmanlık ve diğer ilgili hizmetleri vermek.
j) Enstitünün faaliyetleri kapsamında ihtiyaç duyulan uygulama ağırlıklı eğitimleri vermek.
k) Yürütme Kurulu ve Kurum Başkanı tarafından verilen diğer görevleri yapmak.